Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) nedir?
TES, çalışanlar, işverenler ve devlet tarafınca desteklenen bir sistemdir. Bu sistemde, çalışanın bireysel hesabına yatırılan nakdi katkılar emeklilik yatırım fonlarına yönlendirilir ve bu fonlar çalışanlar tarafınca seçilir. Peki, Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) nedir? İşte detaylar…
TES, emeklilikte oluşacak gelir kaybını telafi edecek, çabalama dönemindeki hayat standartlarını korumayı sağlayacak ek emeklilik hasılatının oluşmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlayan bir sistem olarak kurgulandı. TES, çalışan, işveren ve devlet tarafından, çalışanın bireysel hesabına yapılacak nakdi katkıların emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirileceği ve bu fonların seçiminin ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafınca yapılacağı bir ikinci basamak emeklilik sistemi olarak planlandı.
Ayrıca birikimlerin fonlar arasındaki dağılımı da çalışanlar tarafınca belirlenir. Bu şekilde, ikinci basamak emeklilik sistemi olarak adlandırılan TES, emeklilik döneminde daha güvenceli bir finansal gelecek sağlamayı amaçlar.
Sistem 1 Ocak 2022 itibarıyla başlamış olacak ve bütün hususi sektör çalışanları yeni sisteme girecek. Kapsam dahilindeki bütün çalışanlar karma TES’e dahil olacak, sonrasında dileyen şahıs isteğe bağlı TES’e geçiş yapabilecek.
1 Ocak 2022’de kanunun yürürlüğe girmesiyle bütün çalışanların kıdem tazminatına doğal olarak geçmiş döneme dair hakları aynı şekilde korunacak. Çalışanın bu tarihten önceki çabalama sürelerine dair kıdem tazminatına dair hakları güvenceye alınarak karma TES’e geçiş yapılacak. Dolayısıyla 1 Ocak 2022’den sonrasında kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten ayrılan çalışan, geçmiş kıdem tazminatını alabilecek, ilaveten yeni sisteme bir transfer yapılmayacak.
Çalışanlar açısından bir hak kaybı mevzubahis olmayacak. Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alan işçi, karma TES’te yüzde 5,33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olmak suretiyle toplamda yüzde 8,33’lük hakka haiz olacak. Yüzde 3’lük işveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak.
Mevcut durumda çalışan çekilme ettiğinde yüzde 8,33’lük kıdem hakkının tümü yanarken, karma TES’te bireysel fon hesabındaki yüzde 3’lük hakkı saklı kalacak. Çalışanların karma TES’e geçmeden önceki kıdem tazminatı hakkı da saklı olacağından rastgele bir hak kaybı mevzubahis olmayacak.
İsteğe bağlı TES kapsamında bireysel fon hesabında biriken tutar, çalışanın birtakım istisnalar haricinde her durumda ve aynı iş yerinde 1 yıldan fazla çalışması kaydıyla işten kendisi ayrılması koşullarında da kazanılmış hakkı olacak.
Asgari ücretlilerin emeklilik aylığı, emeklilik yaşı ulaşmadan ilkin sistemden kısmi çekiş hakkını kullanma yılı ve oranına, emekli olduğu dönemde toplu para çekecek ise toplu çıkış oranına, çalışanın karma sistemde mi kalacağı ya da isteğe bağlı sisteme mi katılım sağlayacağına, isteğe bağlı TES’e geçiş yaparsa sistemde kalış süresine göre değişecek.
Bir asgari ücretli 25 sene çabalama süresini isteğe bağlı TES’te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 68 bin lira birikecek. Eğer bireysel fon hesabında biriken tutardan toplu ödeme almazsa kendisine 15 sene süresince aşağı yukarı olarak 461 lira emekli aylığı ödenecek.
Asgari ücretli 25 sene çabalama süresini karma TES’te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 37 bin lira birikecek. Bireysel fon hesabında biriken fondan toplu ödeme almazsa kendisine 15 sene süresince bu sistemden aşağı yukarı 251 lira emekli aylığı ödenecek.
Çalışan haklı fesih nedeni haricinde işten çıkarılır ya da çekilme ederse bireysel fon hesabında çalmış olduğu son firmadaki dönemine ait biriken ücreti aynen korunacak.
Çalışma süresi bir yıldan fazla ise iş ya da hizmet akdi terbiye ve iyi niyet kurallarına uyulmadığı hallerde feshedilen çalışanın, son firmasındaki çabalama süresi için oluşan işveren katkı oranı ve devlet katkısının arka planda biriken ücretinin yüzde 50’si bireysel fon hesabında korunurken yüzde 50’si TES sigorta hesabına aktarılacak. Bu tutar, var ise hukuki süreç kesinleşene kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilecek.
Bir yıldan daha azca müddette iş ya da hizmet akdi feshedilen ya da çekilme ederek işten ayrılan çalışanın işveren katkı oranı ve devlet katkısı TES sigorta hesabına aktarılacak ve bu tutar, var ise hukuki süreç kesinleşinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak tutulacak.
Kişinin OKS hesabı var ise dilediği takdirde OKS kapsamında kalabilecek. BES ve OKS sistemi tercih edenler için sürecek.
Kapsamdaki bütün çalışanların ücretlerinden asgari ücret üstünden hesaplanan damga vergisi kadar tenzilat yapılacak.
Asgari ücretin üstünde ücret alan kişiler çalışan katkısını yüzde 6’ya kadar artırabilecek. Bu durumda mecburi çalışan katkısına bu arada yatırılan katkı, asgari ücretin yüzde 25’ini geçmemek suretiyle gelir vergisi matrahından indirilecek.
Karma TES’te yüzde 5,33’lük kıdem hakkı ve yüzde 3 işveren katkısı alınırken, isteğe bağlı TES’te yüzde 4 işveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas hasılat üzerinden) devlet katkısı uygulanacak.
Sistemde çalışan katkısı, katkı payına esas aylık hasılatı asgari ücret olan çalışanlar için yüzde 0,5, katkı payına esas aylık hasılatı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için yüzde 1,5, katkı payına esas aylık hasılatı asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için yüzde 2,5 olarak belirlendi. Çalışanın talepte bulunması halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6’sına kadar artırılabilecek.
Birikimler emeklilik yatırım fonları vasıtasıyla değerlendirilecek.
Emeklilik şirketlerine prim alacaklarını sigorta ettirme zorunluluğu getirilecek. Ayrıca terbiye ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve aynısı sebepler kapsamında işten çıkarılmış ya da 1 yıldan azca çalmış olduğu iş yerinden çekilme ederek ayrılmış çalışanlara ait TES sigorta hesabına aktarılan tutarlar da sigorta amacıyla kullanılacak.
Çalışan fon seçimini kendisi yapacak, gerçek getiri buna göre oluşacak.
İşçi şayet bir yıldan azca çalmış olduğu işinden çekilme ederse sadece çalışan katkısı bireysel fon hesabında kalacak. Bir yıldan uzun soluklu çalışılan işlerden çekilme yoluyla ayrılma halinde bireysel fon hesabına ödenen primler hiç bir işleme doğal olarak tutulmadan kayıpsız şekilde hesapta yer almaya ve fonlarda nemalanmaya devam edecek. Çalışan, sistemden çıkış şartlarına bağlı olarak kısmi çıkış ya da emeklilik yaşlarında bunu alabilecek.
60 yaşını doldurmamış katılımcılara, istek edilmesi halinde, bir defaya mahsus olmak suretiyle evlilik, bir defaya mahsus olmak suretiyle işi olmayan kalınması, ilk mesken edinimi ve ağır rahatsızlık gibi nedenlerin her biri için, müracaat tarihli bireysel emeklilik hesabındaki birikim ücretinin yüzde 10’unu ve çoklu yararlanım halinde kısmi çekiş hallerinin tamamı için her halükarda kısmi çıkış oranının yüzde 20’sini geçmemek suretiyle defaten ödeme yapılabilecek.
Cayma ve ayrılma hakkı bulundurmayan bu sistemden tamamiyle çıkış, emeklilik devri sona erdiğinde, çalışanın ölümü ya da maluliyet durumlarında olacak. Çalışan, emekli olduğunda kendisine bağlanacak aylık süresi bittiğinde sistemden çıkmış olacak.
Bireysel hesaplara devlet katkısı ödemesi nakit olarak yapılacak. Ödeme, çalışılan ve işveren ile çalışan katkı paylarının sisteme kaydedildiği ayı takip eden ayın sonuna kadar gerçekleştirilecek.
TES ikinci basamak emeklilik sistemi olarak kurgulandı. Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamındaki birinci sütun emeklilik sistemiyle ayrışıyor. Çalışan emeklilik yaşı geldiği zaman SGK’den emekli olacak, ilaveten 60 yaşına geldiği zaman TES kapsamında ikinci emekli aylığını alacak. Kişi, iki emekli aylığını da rastgele bir kesinti, oransal azalma olmadan aynı anda alabilecek.
Tamamlayıcı emeklilik yaşı 60 olarak belirlendi ama emekli olmak için rastgele bir müddet şartı bulunmuyor. Çalışan adına ödenen katkılar kişinin bireysel fon hesabında bulunduğu için her çalışan emeklilik yaşını doldurduğunda hesabındaki birikime hak kazanmış olacak. Başka bir deyişle 5 sene çalışana da 30 sene çalışana da 60 yaşını doldurduğunda bireysel fon hesabındaki birikim kapsamında ödeme yapılacak.
Olmayacak. 30 günün 19 günü hak olarak kıdem tazminatına doğal olarak tutulacak, 11 günü ise kişinin bireysel fon hesabında birikecek.
Birikmiş kıdem tazminatına dair hiç bir yeni düzenleme yapılmayacak, çalışan kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten çıkarıldığında geçmiş kıdem tazminatını alacak.
Geçmiş haklar korunduğu için hukuki sürece dair tazminatlarda bir değişim olmayacak.
Çalışan bigün bile çalışmış olsa bireysel fon hesabındaki hakkı saklı olacak. İşveren tarafınca işten çıkarılmış olsa bir günlük çalışması karşılığı TES katkısı hesabında duracak.
Kişi emekli olduğunda hesabında biriken tutarın yüzde 25’ine kadar toplu ödeme alabilecek. Bireysel fon hesabında kalan meblağ aylık olarak ödenecek.
Sistemin taslağı işçi ve işveren temsilcileriyle paylaşıldı, görüşleri alınıyor.
Bir yanıt yazın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.